Stanisław Lem – najbardziej popularny polski pisarz na świecie?

Stanisław Lem (1921–2006) to jeden z najpoczytniejszych pisarzy science fiction na świecie i najbardziej znany polski autor literacki. Jego dzieła przetłumaczono na ponad 50 języków, a nakład jego książek przekroczył 45 milionów egzemplarzy. Twórczość Lema wpłynęła na literaturę, naukę i popkulturę przez ponad 70 lat, a jego przewidywania dotyczące sztucznej inteligencji i rozwoju technologii okazują się niezwykle trafne.

Najważniejsze dzieła i ich wpływ

Lem łączył filozofię, naukę i literaturę w swoisty dla siebie, unikalny sposób, co uczyniło jego twórczość ponadczasową. Do jego najbardziej znanych dzieł należą:

• „Solaris” (1961) – przetłumaczone na ponad 40 języków; doczekało się trzech adaptacji filmowych, w tym Andrieja Tarkowskiego (1972) i Stevena Soderbergha (2002).
• „Cyberiada” (1965) – zbór opowiadań filozoficzno-technologicznych, pełnych neologizmów i eksperymentów językowych.
• „Głos Pana” (1968) – jedno z najważniejszych dzieł dotyczących kontaktu z obcymi cywilizacjami.
• „Dzienniki gwiazdowe” (1957–1976) – satyryczna seria opowiadań o podróżach Ijona Tichego, nawiązująca do problematyki moralnej i etycznej nauki.
• „Głos Pana” (1961) – beletrystyczny traktat na temat granic i możliwości ludzkiego poznania

Globalna popularność i liczba przekładów

Lem jest jednym z nielicznych autorów spoza anglosaskiego kręgu kulturowego, których książki regularnie ukazują się na rynkach anglo- i hiszpańskojęzycznych.

• Jego książki są obecne w prestiżowych seriach Penguin Modern Library i MIT University Press.
• „Solaris” w tłumaczeniu Billa Johnstona (pierwszy przekład bezpośrednio z polskiego) w Conversation Tree Press został wyprzedany pół roku przed premierą.
• W Hiszpanii dostępnych jest ponad 20 tytułów, podobnie we Włoszech i Niemczech.
• We Francji od 2022 roku ukazało się kilka nowych przekładów jego dzieł.
• W Rosji Lem pozostaje jednym z najpopularniejszych pisarzy science fiction – wciąż ukazują się kompletne edycje jego Dzieł Zebranych w wysokich nakładach.

Sukces w Azji

• W Chinach Lem zyskał popularność stosunkowo niedawno, głównie ze względu na trudności w tłumaczeniu jego stylu i neologizmów.
• „Cyberiada” została przetłumaczona na chiński przez Rui Mao, która podkreślała wyzwania związane z jego unikalnym stylem.
• W Japonii w przygotowaniu jest przekład „Tako rzecze Lem” (wywiady ze Stanisławem Beresiem).
• W Korei Południowej dostępnych jest kilka tytułów Lema.

Nowe rynki i pierwsze wydania

• W Turcji, pomimo słabego rynku księgarskiego, dostępnych jest ponad 20 tytułów Lema.
• W 2024 roku po raz pierwszy „Solaris” ukazało się w języku bengalskim.
• W 2021 roku przetłumaczono „Solaris” na język arabski oraz esperanto.

Lem a sztuczna inteligencja

Współczesna debata na temat sztucznej inteligencji i ewolucji algorytmów potwierdza prorocze wizje Lema. Jego przewidywania, dotyczące maszyn zdolnych do autonomicznego myślenia i konsekwencji rozwoju AI dla ludzkości, realizują się niejako na naszych oczach. Przekłada się to również na popularność jego dorobku, któryz biegiem lat staje się coraz bardziej aktualny.

Podsumowanie

Lem jest najprawdopodobniej najbardziej znanym polskim pisarzem na świecie, a jego twórczość przekroczyła granice literatury science fiction, wpływając na filozofię, naukę i popkulturę. Jego dzieła są wciąż aktualne, a ich liczba przekładów i nowe wydania potwierdzają jego globalny fenomen literacki.